In deze tijd van overprikkeling van de zintuigen lijkt er steeds meer behoefte aan stilte te ontstaan. Dit jaar is “stilte”zelfs het thema van de Maand van de Spiritualiteit. Dagblad Trouw stelde vast dat stilte gaandeweg een soort God is geworden. Klopt. God is ook stilte en stilte is God. Stilte is een begrip waaraan in de tradities veel waarde werd toegekend.
Zo herinner ik mij die oude psalm van vroeger: de stilte zingt u toe o Heer. En een andere psalm: Wees stil en weet dat ik God ben. Mooi, de stilte die de Eeuwige toezingt. En de stilte spreekt. In het begin was het Woord, zo zegt Johannes Evangelie, maar zou er niet eerder sprake geweest kunnen zijn van een verpletterende stilte? In het begin was het stil…
De Bhagavad Gita spreekt ook van die stilte. “Voor hen die het toppunt van eenheid met de Heer hebben bereikt, is het pad stilte en vrede.” En van Pythagoras is de uitspraak: Laat je kalme geest luisteren en opnemen. Stilte, daar hadden ook de Rishi’s, de zieners, al weet van. Zij ervaren hun stilte door uiterst verfijnde perceptie, de impulsen van de eeuwige kennis.
Als freelancer die veel thuis werkt zou ik de dag in stilte kunnen beginnen en als ik dat doe merk ik dat mijn dag heel anders verloopt. Toch zijn het de nieuwsberichten en de krant die het begin van de dag bepalen In zijn boek “De adem van het leven” (1) raadt de bekende yoga-leraar Max Strom aan om slechts een keer per week naar het nieuws te luisteren. Aanvankelijk riep dit advies verzet bij me op. Ik ben toch journalist en moet op de hoogte blijven van het nieuws. Tja, die ego spelletjes…Max Strom deelt nog meer tikken uit. “Het ego vreest de stilte, omdat het denken associeert met zijn, dus stoppen met denken ziet het ego als de dood. Dit is de oorzaak van hyperactiviteit en afkeer van meditatie.”
Als ik eerlijk ben moet ik toegeven dat ik eigenlijk nogal eens verslaafd ben aan prikkels van buitenaf, zodat ik in mijn vakantie in een stille omgeving toch mijn krant op mijn IPad lees met op de achtergrond mooie, rustige muziek. Dat weer wel. Maar echte stilte? Nee, niet altijd.
Toen ik pas was gescheiden en alleen in mijn flat in Rijswijk woonde, werd ik gek van de naar mijn gevoel oordovende stilte die op me afkwam en stortte me dus maar in het Haagse uitgaansleven
Ik raakte soms compleet in paniek als er een weekend zat aan te komen zonder afspraken, maar gaandeweg begon ik mij ook steeds meer eenzaam te voelen als ik onder mensen was met veel geblablabla zonder inhoud. Ik ervoer het steeds vaker als zinloos gebabbel dat leger werd naarmate de spiritualiën steeds meer vloeiden.
Voortschrijdend, dagend inzicht laat me nu met verbazing kijken naar die periode. Het was typisch escape gedrag. Een scheiding moet verwerkt worden en moet een plek krijgen in je leven maar velen gaan meteen koortsachtig de dating site op om maar niet alleen te zijn en ook ik trapte in die valkuil. In een latere fase ging ik het alleen zijn meer als een levensbehoefte zien. Nee, alleen zijn is niet alleen niet erg en zielig, maar het kan ook een duidelijke en bewuste levenskeuze zijn. Het verdriet van eenzaamheid kan worden omgebogen naar acceptatie. Alleen zijn brengt je in discussie met je eigen innerlijk leven en dat kan rijkdom, zelfbewustzijn en zielenrust opleveren. (2) Het leert je ook de stilte te waarderen, de stilte te worden.
Het ego is echter superslim en bedenkt weer andere valkuilen. Max Strom beschrijft exact welke valkuil. Hij wijst erop dat mentale zoekers die zoals ik destijds, het spirituele pad opgaan, neerkijken op lichamelijke oefeningen en deze negeren en zich veeleer aangetrokken voelen tot wetenschappelijke activiteiten. “Je zou iedere dag heilige geschriften kunnen bestuderen, zelfs in de oorspronkelijke versie. Maar door je cerebrale aard lijd je in persoonlijke relaties door een gebrekkig vermogen je te uiten, te communiceren en op emoties te reageren.
Misschien mediteer je zelfs wel tien uur of langer per dag. Maar je leidt door je slechte zithouding en gebrek aan lichaamsoefeningen aan chronische pijn in je onderrug en knieën.” En volgens de Amsterdamse psycholoog Els Kikke denken sommige mensen dat wanneer ze met hun ogen dicht stilzitten, ze aan het mediteren zijn. “Ze zitten soms dagelijks op die manier stil het project mediteren uit te voeren. Van binnen is het dan vaak aanmerkelijk minder stil. De ene gedachte roept de andere op. Zonder het in de gaten te hebben verstrijkt de tijd. En dan voelen ze opeens dat ze een stijf lijf en een hoofd vol watten hebben. Sommigen vallen in slaap.” (3)
Max Strom stelt vast dat het bijna onmogelijk is om een spiritueel pad te bewandelen wanneer de geest en de emoties chaotisch zijn en ons lichaam zwak of ziekelijk. “Wanneer je regelmatig begin te mediteren begin je je de lang vergeten wijsheid te herinneren en heb je er toegang toe. Deze wijsheid zal je vervolgens begeleiden in de loop- van je levensbestemming. Wanneer je geest tot rust is gekomen, vindt het ongelooflijke feit plaats dat je hart zich opent.” Hier was ik een poosje stil van toen ik dit las. Echt stil dan. Meditatie doet dus her-inneren. Reconnection.
Toen ik Els Kikke voor het eerst ontmoette zei ze later: “Het leek wel of er voor elk oog een vlies zat waardoor ze onbereikbaar leken. We zijn al geruime tijd bevriend nu en onlangs zei ze: “Nu zijn die vliezen weg.” Versluiering passé.
Inmiddels heb ik er wel weet van wat er met je gebeurt als het hart zich opent. De actieve meditaties die ik nog te weinig beoefen, hebben wellicht daartoe bijgedragen, maar ik denk nu ook aan Hatha-yoga, een spiritueel pad en een stroming in yoga die zich richt op het beheersen van fysieke lichaam, de emoties en de geest. De gebruikelijke hatha-yoga oefeningen omvatten houdingen, ademhalingsoefeningen, meditatie, ethisch gedrag en het bestuderen van de heilige geschriften. Dat lijkt me wel wat, naast de lichaamsgerichte actieve meditaties. Meer lichaamsbewustzijn bereik ik niet enkel met fitness. Nu nog een leraar vinden, maar die schijnt op je pad te komen als je daaraan toe bent. Net als Osho destijds die ik overigens nooit ontmoet heb. Nu een levende leraar. Ik ga nu luisteren naar de stilte die tot mij wil spreken…
Aat-Lambèrt de Kwant