.jpg)
De meeste mensen komen tijdens hun leven in aanraking met leed. Velen lijden onder de gevolgen van oorlog en geweld, van honger en droogte, maar ook tengevolge van ziekte en het sterven. Daarnaast lijden mensen omdat zij zich afgewezen voelen, buitengesloten worden of omdat zij ‘slecht of ‘zondig zouden zijn. Hoe gaan mensen om met hun lijden en kunnen wij ons lijden beïnvloeden? Wat heeft de Indiase Vedanta ons te leren t.a.v. het omgaan met lijden?
Leerproces
Lijden is niet alleen afhankelijk van wat ons overkomt, maar wordt ook bepaald door hoe wij er mee omgaan. Vele religies en levensbeschouwingen zijn erop gericht de mensen te leren om de kracht in zichzelf te ontdekken en van hieruit te leven en te werken. Het is niet zo eenvoudig dit te leren en het is verstandig dit te leren in de periode in het leven dat wij nog niet geconfronteerd worden met grote tegenslagen. Het is net als het leren zwemmen: we kunnen dit beter leren voordat wij in het water vallen, want in dat geval is het te laat om het te leren. De Vedanta en yoga systemen zijn bijzonder behulpzaam bij dit leerproces; zij leren dat de mens een enorme innerlijke kracht heeft. Als wij vanuit deze kracht leven zijn wij beter bestand tegen de ‘stormen in het leven. Laten wij voor dit artikel nader ingaan op het lijden dat gepaard gaat met ziekte en het sterven. Sri Shankaracarya Sarasvati zegt het volgende over dit omgaan met lijden: Er zijn twee soorten ziekten, of liever twee soorten van uitwerking van ziekten: de ene is pijn veroorzaakt door fysieke ziekte, de andere is het lijden zoals verdriet en smart die door fysieke ziekte wordt veroorzaakt. Ook kan het zijn dat dit lijden zich zonder ziektebeeld vertoont, omdat er nu eenmaal veel mensen zijn die zonder enige lichamelijke kwaal of zonder enig ander gebrek in hun leven, toch lijden; het lijden laat hen niet los, en zij leven in zorg en ellende. Fysieke ziekten veroorzaken soms veel pijn, omdat het nu eenmaal fysiek is. De pijn is fysiek, maar deze pijn kan heel erg toenemen door innerlijk verdriet of emotioneel lijden. Zo kan het resultaat verergeren of men kan het verminderen. Er zijn voorbeelden van mensen die ondanks fysieke pijn, geen innerlijk verdriet hadden of hebben; de pijn kwam, en verliet hen zonder veel indruk op hen te hebben gemaakt. Het verliet hen als de tijd daarvoor was aangebroken. Ramakrishna leed aan een kanker in de keel, men bood hem medicijn die hij weigerde in te nemen. Hij zei: ‘ik lijd er helemaal niet onder. De pijn van de ziekte is er wel, en soms moet ik ervan huilen; maar dit veroorzaakt geen werkelijk verdriet in mij – ik ben zo gelukkig als maar kan, dus ga ik hier gewoon doorheen. Het omgaan met ziekte wordt voor een belangrijk deel bepaald door de innerlijke staat van de persoon zelf. Hierbij zijn de kracht van meditatie, geloof en hoop van cruciaal belang. Ook de invloed van de omgeving heeft een grote invloed op de dragelijkheid van de ziekte en dus op de beleving van het lijden. Als men alleen is en zonder zorg, dan kan het lijden al heel snel ondragelijk worden en neemt men zijn toevlucht tot sterke medicijnen. Als er daarentegen een liefdevolle, zorgzame omgeving is, kan de persoon zijn lijden over het algemeen beter dragen. Het proces van het sterven wordt in de Bhagavad Gîtâ o.a. beschreven in het 8e hoofdstuk. Het proces wordt als volgt beschreven: wie op het moment van sterven met een onbewogen geest en één geworden door yoga (yukta yoga), de levensadem concentreert op de plek tussen de wenkbrauwen en zich vol liefde en toewijding Mij herinnert, zal het Allerhoogste bereiken (B.G. VIII, 10).
Innerlijke balans
De keuzes die wij tijdens ziekte en het sterven maken, de middelen die wij nodig hebben om de pijn en onrust te kunnen verdragen, worden dus voor een belangrijk deel bepaald door onze innerlijk staat, de invloed van onze omgeving en het geloof en vertrouwen dat wij hebben. Belangrijk is om tijdens ons gezonde leven ons voldoende te verdiepen in hoe wij een betere innerlijke balans kunnen opbouwen en hoe technieken, zoals meditatie ons hierbij kunnen helpen. Uiteindelijk zal dit ons ten goede komen in moeilijke situaties en helpen ons lijden gemakkelijker te dragen. Op het moment van de confrontatie met ziekte en sterven is zeker nog veel mogelijk, maar verstandiger is het om gedurende het leven ons voldoende voor te bereiden op deze fase. Het is toch wonderlijk dat de meeste van ons leven alsof zij het eeuwige leven hebben, terwijl iedereen weet dat dit niet het geval is. Dat mensen in het ene geval een ziekte goed kunnen verdragen en in een ander geval veel sedatie en pijnbestrijding nodig hebben, is van veel factoren afhankelijk. We moeten doen wat nodig is om de geest van de zieke zo rustig en vredig mogelijk te stemmen. Oordelen of bepaalde middelen wel of niet zijn toegestaan is niet aan ons. Wat de één nodig heeft, zegt niets over wat de ander nodig heeft. Een citaat uit de Gîtâ kan een grote troost zijn: Voor alle schepselen ben Ik dezelfde, voor niemand koester Ik voorliefde of afkeer. Maar zij die Mij vol devotie aanbidden, zij zijn in Mij en Ik in hen. Zelfs als een grote zondaar alleen Mij, en Mij alleen vereert, moet men hem als deugdzaam zien omdat hij het juiste besluit heeft genomen. O zoon van Kuntî, hij zal weldra een rechtvaardig mens worden en eeuwige vrede verkrijgen; weet dat iemand die Mij is toegewijd nooit verloren gaat! (B.G. IX: 29-31).
OHM Vani, Auteur: Dr. Mehdi Jiwa
Dr. Mehdi Jiwa is arts en voorzitter van de Stichting Filosofi e en Meditatie. De SFM organiseert diverse cursussen rond innerlijke ontwikkeling en meditatie. Voor informatie zie www.cynham.nl.