De Mahabharata is één van de belangrijkste zoniet het belangrijkste geschrift van het Hindoeïsme dat ons leert hoe keuzes te maken in het leven. Het verhaal over de strijd van de Pandavas en de Kauravas en de keuzes die zij maakten is ook ons verhaal. Volgens sommigen uit andere religieuze tradities is het een mensonvriendelijk geschrift omdat Krishna (God) hierin aanspoort tot het doden van naasten en zelfs familieleden. Hindoes echter zien het als symbool van het gevecht tussen goed en kwaad waarbij het goede, mede door Goddelijke sturing, altijd overwint. Is het inderdaad zo eenvoudig?
De eerste kennismaking met de Mahabharata waren de avonden in Nickerie als onze Adji (oma) in een goed humeur en niet te moe ons de verhalen vertelde die haar ook eens verteld waren. Soms ging het over Shakuntala of Damayanti, verhalen uit het raamwerk van de Mahabharata, soms stukken uit het verhaal zelf. Voor mij waren ze net sprookjes. Je luistert vol spanning ernaar, bent tevreden met het einde en gaat rustig slapen. Bij het ouder worden werd de rol van Adji overgenomen door Phoewa (tante).
Die las voor uit een Mahabharata in het Hindi. En dan vertelde ze dat de Pandavas de goeden waren en de Kauravas de slechteriken. Soms kon ik dat moeilijk geloven. Bijvoorbeeld toen Bhima zich hield aan zijn eed en het bloed van Dushasana dronk. Vele jaren later, na heel veel lezen voor mijn eigen plezier maar ook voor de literatuurlijst van de Muloschool en andere opleidingen, las ik de Mahabharata zelf.
Perceptie goed en kwaad
Mijn manier van lezen werd beïnvloed door de opvoeding van het christelijke internaat en school. Door de paters en de onderwijzers werd het christelijk geloof heel gemakkelijk uitgelegd. Als je de Tien Geboden volgt kom je in de hemel zo niet in de hel. Goed en Kwaad waren heel absoluut. Dit en het leren analyseren van een boek voor de literatuurlijst maakten dat ik de Mahabharata anders las dan ik nu doe.
De Pandavas die voor Dharma streden moesten mij leren goed, waarheidlievend en rechtvaardig te zijn. Maar hoe moest ik Yudhistira goed vinden als hij zijn eigen vrouw Draupadi bij het gokken verloren had? En wat te denken als daarna bij haar vernedering de Pandavas en zelfs Bhisma en Vidura hun mond houden terwijl Vikarna, één van de Kauravas (iemand van de tegenpartij) dat gedrag veroordeelt en Krishna erbij moet komen om haar eer te redden? Deze en andere episodes kon ik niet goed plaatsen in mijn perceptie van Goed en Kwaad.
In de loop der jaren leerde ik dat Goed en Kwaad niet absoluut zijn maar geïnterpreteerd moeten worden in de context van de omstandigheden waarin men zich bevindt. Ook in het Christendom. Toen Bisschop Muskens een poos geleden zei dat een moeder brood mag stelen als haar kinderen honger lijden haalde hij de context waarbinnen gehandeld wordt erbij. Gandhi die de wereld Ahimsa paramo dharma leerde zei dat alleen als de omstandigheden van dien aard zijn dat geweldloosheid, lafheid zou betekenen dat het dan is toegestaan om geweld te gebruiken. En dát denk ik nu is de essentie van de Mahabharata. De problemen in dit epos zijn de dagelijkse problemen die altijd en overal de mens bezighouden. Wat is slecht, wat is goed, wat is beter, wat is vrijheid, wat is waar en wat onwaar, wat is Dharma en wat Adharma. Hoe weten wij welke keuze de beste is?
Volgens Gandhi is de Kurukshetra, het strijdveld in ons en de strijd van de Pandavas en de Kauravas de strijd die wij elke dag met en in onszelf voeren om de juiste keuzes te maken bij het handelen. Dharma en karma. En wij zijn Arjuna die, gesteund door Krishna, moeten vechten niet om te overwinnen maar om tot Mokhsa te komen. Net als de Pandavas en de Kauravas aan het eind uit de heilige Ganges tevoorschijn komen, bevrijdt van alle wrok en trots, jaloezie en boosheid kortom alle ondeugden. Wat dan overblijft is vrede.
Geschreven door: Savitrie Marhe