In een aantal opzichten heeft de mensheid in de loop van haar nog maar relatief korte bestaan grote vorderingen gemaakt en de wetenschap van de laatste eeuwen heeft daar veel aan bijgedragen. Velen van ons zouden hier vandaag zonder die wetenschap allang niet meer zitten en gestorven zijn aan ziekten die hen op latere leeftijd troffen. Maar juist dat gegeven kan ons blind maken voor wat we onderweg zijn kwijtgeraakt..
En de gevolgen daarvan uiten zich op drie gebieden:
- In de eerste plaats in het persoonlijk leven van mensen. Veel mensen lijden aan een gevoel van zinloosheid en aan een ziekmakend contact met hun eigen wezen.
- In de tweede plaats in een samenleving die ziel en richting mist. Onze samenleving lijkt te worden voortgestuwd door de blinde macht van technologische en economische ontwikkelingen en door de nooit eindigende vraag naar de bevrediging van steeds weer nieuwe behoeften.
- In de derde plaats in godsdienst, spiritualiteit en religie. De religies zouden als eerst-aangewezenen een rol moeten vervullen om in de ontzielde samenleving een bezielend geluid te laten horen. Maar ze vervullen deze rol niet of nauwelijks.
We hebben behoefte aan een gemeenschappelijk gedragen toekomstbeeld. Het wordt tijd om de samenleving warm te maken voor een koerswijziging in de richting van meer duurzaamheid en solidariteit. Een begin maken met duurzaamheid is misschien wel een eind maken aan de moedeloosheid. Duurzaam geloven is: in de ban raken van duurzaamheid om moedeloosheid geen kans meer te geven.
In de wereld van de religies hebben we met het woord ‘geloven’ iets heel vreemd gedaan. Het is een heel besmette term geworden. Geloven betekent vaak dat je op gezag van een ander – guru, leraar, pandit, priester – aanneemt dat iets waar is. De vraag ‘Geloof je dat God bestaat?’ betekent meestal dat je dan alles moet aannemen wat de betreffende religie voorschrijft. Geloven heeft echter niet te maken met slaafse onderdanigheid.
Duurzaam geloven, in de traditie van Mahatma Gandhi en Albert Schweitzer, betekent dat we onheilsprofeten geen kans geven hun werk te doen. Onheilsprofeten zorgen er alleen maar voor dat we verlamd op de bank gaan zitten afwachten. En dan wordt duurzaamheid een uitgesleten woord.
Er zijn twee denkers geweest die de eerbied voor het leven op de spirituele agenda hebben gezet: Mahatma Gandhi en Albert Schweitzer. Ik heb van Mahatma Gandhi geleerd dat religie eigenlijk neerkomt op eerbied voor het leven. Gandhi had het over Ahimsa, de geweldloze eerbied voor het leven van alle wezens. Godsdienst is gepraktiseerde eerbied voor het leven, zei Albert Schweitzer. Geloven is niet alleen kiezen voor het leven van die andere mens, de nabije en verre naaste. Religie is kiezen voor niet-menselijke vormen van leven: voor bomen, planten en dieren.
Duurzaam geloven – duurzaam samenleven, de grootste uitdaging voor de komende vijftig jaar. Duurzaam geloven in een aarde die bewaard moet worden voor de toekomst. Duurzaam geloven, dat doen alle mensen die een fundamentele omschakeling willen naar een wereld die leeft in vrede, recht en heelheid. Duurzaam samenleven kan als iedereen de schouders eronder zet om een schone, mooie en duurzame wereld door te kunnen geven aan volgende generaties.
Door: Rinus van Warven