De ideeën van de beroemde 17de-eeuwse Nederlandse filosoof Baruch Spinoza en die van de grote Indiase hindoedenker Shankara (8ste eeuw) blijken opvallend veel overeenkomsten te vertonen. Shankara's Advaita Vedanta en Spinoza's ideeën hebben beide als uitgangspunt dat alles een uitdrukking is van het Absolute of Allerhoogste.
Ware aard
De belangrijkste overeenkomsten gaan over het inzicht om tot de ware aard van de mens te komen. In de hindoetraditie kennen we de Jnana yoga, de weg van de kennis. Door zelfonderzoek kunnen we tot de realisatie van het Atman, oftewel het goddelijke in onszelf komen. Spinoza ging ervan uit dat er in wezen slechts één substantie bestaat, datgene wat op zichzelf bestaat en uit zichzelf moet worden begrepen.
Golfjes
Vinod Bhagwandin is filosoof en gespecialiseerd in de Advaita Vedanta en Spinoza: ‘Beiden openen een weg van inzicht. Een weg die laat zien hoe het lijden ontstaat en hoe je tot vreugde kunt komen. Wat in de hindoetraditie Moksha (verlossing) wordt genoemd. Bij Spinoza leidt dezelfde weg van kennis en inzicht tot vreugde. Je zou in de geest van Spinoza en Shankara kunnen zeggen dat alles een uitdrukking is van het Absolute of eeuwige. We zijn allemaal golfjes van dezelfde zee.”
Invloedrijke filosofen
Veel van het hindoegedachtegoed, inclusief stromingen in het Westen die beïnvloed zijn door het hindoeïsme zoals de New Age, zijn indirect beïnvloed door Shankara. Hij beschouwt het Allerhoogste als voorbij alle tegenstelling, als de ultieme onveranderlijke werkelijkheid die uit zuiver bewustzijn bestaat. Er is in geen tweeheid. Die brengen wij zelf aan, door er onderscheid in te maken. Nederlands grootste filosoof Spinoza, schreef in zijn Tractaat over de Verbetering van het Verstand dat het hoogste doel van de menselijke kennis bestaat in het bewustzijn ‘van de eenheid van de ziel met de hele natuur’. In zijn hoofdwerk, de Ethica, zou Spinoza diezelfde natuur expliciet aan God gelijkstellen en beweren dat alles wat bestaat deel uitmaakt van God. Dat doet sterk denken aan het idee van Shankara’s Advaita, non-dualiteit.
Baruch Spinoza