Zoals bekend leert de Ayurveda ons dat wij allen een uniek type vormen, met kwetsbare en sterke kanten, met gevoeligheden en ongevoeligheden en ga zo maar door. Maar als je nou ook het type van je partner zou weten, zou dat je relatie dan kunnen verbeteren? Laten we eens kijken hoe een beter inzicht in elkaar heilzaam kan zijn voor je relatie.
Het aantal echtscheidingen is bijzonder hoog te noemen. Daarbij rekenen we nog niet eens de scheidingen tussen partners die niet gehuwd waren en die vaak net zo frustrerend zijn als echtscheidingen. Kortom, ‘scheiden doet lijden is een waarheid die aan menigeen uit de eigen ervaring bekend is. Nu zouden we bladzijden vol kunnen schrijven over hoe je een scheiding zo goed mogelijk zou kunnen regelen, maar daar zijn tegenwoordig goede scheidingsbemiddelaars voor en bovendien willen we het hier liever hebben over de mogelijkheid hoe je de kwaliteit van je relatie kunt verhogen. Een relatie waarin de partners elkaar echt begrijpen is vaak de beste garantie voor een lang samenzijn.
Volgens de Ayurveda wordt ieder mens beïnvloed door bepaalde krachten die ons bekend staan als de aarde-, water-, vuur-, lucht- en sfeerkrachten. Hun unieke combinatie vormt uiteindelijk jouw type. Als we het sterk vereenvoudigd zouden benaderen dan kunnen we zeggen dat er globaal drie typen te onderscheiden zijn: die van de luchten-sfeerkrachten die we vata noemen, die van de vuurkrachten die we pitta noemen en die van de aarde- en waterkrachten die we kapha noemen. Naast allerlei kwaliteiten die ieder type bezit bestaan er ook allerlei hebbelijkheden en minder leuke gedragskenmerken die steeds met de aard van het type samenhangen. De goede kwaliteiten gaan we hier niet teveel benadrukken want dan komen we niet aan het probleem.
Het zijn juist de minder goede kenmerken waar we naar moeten kijken, want dat nodigt ons juist uit om elkaar beter te begrijpen. We gaan enkele voorbeelden bespreken: iemand met een hoog vata-gehalte valt met zijn gedrag vaak op met vaagheden en innerlijke onrust. Een hoog vata brengt angsten en onzekerheden met zich mee en als dat door de partner niet begrepen wordt, leidt dat onherroepelijk tot veel ellende.
Een overmatige pitta in de mens brengt juist veel agressie met zich mee, ongeduld en gelijkhebberigheid. Terwijl een overmaat aan kapha juist traagheid met zich meebrengt, onverschilligheid en veel zelfmedelijden. Als beide partners van hetzelfde type zijn en de relatie problematisch wordt, dan zal het erg moeilijk worden begrip te krijgen voor de ander. Dat komt omdat bijvoorbeeld het type met een hoog vata dan zelf net zo’n chaotisch innerlijk heeft als de partner.
Partners die samen een hoog pitta-gehalte hebben vliegen elkaar al gauw in de haren en partners met samen een hoog kapha zullen zich in hun schulp terugtrekken, mopperend, woede koesterend en zichzelf gaan beklagen, zonder nu eens tot een normaal gesprek te komen. Menig relatietherapeut zal deze situaties herkennen want het vereist een hele kunst om bij het vata-, pitta- of kaphatype gedragingen te vragen die hem of haar helemaal niet eigen zijn.
Als we kijken naar partners die verschillende types zijn, bijvoorbeeld een vata- en een kapha-type of een pitta en een vata-type, dan zou je haast denken dat het voor zulke stellen een stuk eenvoudiger is om een relatie te herstellen, mocht het fout gaan lopen. Ten dele is dat ook zeker waar. Juist binnen een relatie-therapeutische setting zou de Ayurvedisch geschoolde bemiddelaar de partners kunnen wijzen op de bijzondere kenmerken van elkaar.
In onze dagelijkse praktijk maken we vaak mee, dat partners soms heel verbaasd zijn dat de eigenschappen waarover men zich steeds zo beklaagt juist een onlosmakelijk deel uitmaken van de ander, en dat het zelfs mogelijk is om die eigenschappen zódanig om te vormen dat het juist zegeningen blijken voor de relatie. Maar: zowel de drager van die eigenschappen als de partner moeten die eigenschappen eerst heel goed begrijpen.
Ik zal een voorbeeld geven van een situatie die we in de praktijk vaak meemaken bij partners van volledig van elkaar verschillende typen; de man heeft bijvoorbeeld een hoog kapha in zich en de vrouw een hoog vata. In de spreekkamer begint het al: de man neemt het voortouw en beschuldigt zijn vrouw van ‘hak op de tak’ gedrag. De ene dag wil ze dit en de andere dag weer dat. Ze maakt plannen die ze de volgende dag weer kwijt is, kortom: ze zorgt voor onrust dat hem erg irriteert. De vrouw begint dan emotioneel te betogen dat ‘hij niet in beweging te krijgen is’; hij blijft maar doorzeuren over allerlei kwesties die allang achter de rug zijn, of als er iets gerepareerd moet worden in huis kan hij er uren mee bezig zijn, of als ze tegen hem praat en hij leest de krant of kijkt naar de televisie, hoort en ziet hij haar niet, kortom: ze voelt zich door hem niet gekend, alsof er een wijde kloof tussen hen gaapt.
In het consult worden beide partners nauwkeurig geanalyseerd naar hun type en vervolgens wordt hen dan uitgelegd dat de eigenschappen typisch iets zijn van hun typen, maar dat hun typen tevens ‘overgekookt’ zijn, ze zouden teruggebracht moeten worden naar normale proporties. Maar dat is nog lang niet alles.
Aan de vrouw wordt uitgelegd dat haar man eigenlijk haar ‘rots in de branding’ is. Dat hij ‘teveel rots’ is, dat weten we, daar wordt vanaf nu aan gewerkt; maar in háár leven speelt hij een heel belangrijke rol, juist omdat hij is zoals hij is. Aan de man wordt uitgelegd dat zijn vrouw juist voor hem ‘de stroming’ is. Die hem zou moeten verleiden tot meer actie, tot meer spontaniteit. We weten ook dat de stroming nu te hoog is en ook daar moet aan worden gewerkt. Maar als ze dat nu beiden doen dan wordt hun relatie prachtig; dan zal hij met zijn kapha er steeds voor zorgen dat zijn vrouw niet helemaal ‘wegzweeft’, en dan zal zij met haar vata er voor zorgen dat hij in beweging blijft.
Immers, het vruchtbare van een relatie zit hem toch vooral in het elkaar stimuleren tot nieuwe gedachtenbeelden, het elkaar doen ontdekken van nieuwe inzichten en het elkaar aanvullen. Mensen met een hoog kapha missen nu eenmaal vaak die spontaniteit en flexibiliteit waar de vata-types genoeg van hebben. De vata-types missen vaak stabiliteit en degelijkheid waar juist de kapha-types weer genoeg van hebben. Hetzelfde geldt voor de pitta-types die aan de ene kant weer de rust van een kapha missen maar met hun gedrag juist weer opzwepend kunnen zijn, die het avontuur durven op te zoeken en die nieuwe wegen willen bewandelen. Ik zie twee bedaarde kapha-types op vakantie rustig op een hotelkamertje zitten of geriefelijk voor hun tentje; hij met een glaasje bier en zij met een tijdschrift. Zou één van hen een vata-type zijn dan zouden ze ook een deel van hun tijd besteden aan het flaneren door de stad of langs de weilanden. Zou één van hen een pitta-type zijn dan zouden er wat riskantere tochten ondernomen worden of ontdekkingsreizen.
Om een relatie dus goed te kunnen onderhouden dient voor een belangrijk deel geïnvesteerd te worden in de aandacht voor en het begrip van de ander. Partners met een groot onderling type-verschil zouden eraan moeten werken om van de zogenaamde nood van de ander een deugd te maken, maar dan moeten beide partners eerst samen de hand in eigen boezem steken.
Je moet je eigen overmatigheid onder ogen zien; heb je een hoog kapha, kom meer in beweging, probeer eens wat andere dingen te gaan doen dan wat je gewend bent. Heb je een hoog pittagehalte, werk dan aan je verdraagzaamheid, zet je ego eens een beetje aan de kant en luister meer naar anderen. Is je vata juist erg hoog, zet eens pas op de plaats, ren nu eens niet van hot naar her, overal maar roepend dat je het zo druk hebt; je hebt het namelijk helemaal niet druk, je máákt je druk!
Als beide partners praktisch dezelfde types hebben is er extra veel werk aan de winkel, maar dan zullen ze moeten ophouden elkaar te beschuldigen van eigenschappen, die ze zelf het meest bezitten. De ideale relatie bestaat misschien niet, maar je kunt er wel naar toe werken door in de eerste plaats je eigen typekenmerken onder ogen te zien. Als de ander dat niet doet of niet wil doen, dan is soms ook ons advies om uit elkaar te gaan of te scheiden; een warme relatie schenkt beide partners immers een gevoel van vrijheid, een kille relatie geeft gevangenschap. In zo’n geval is scheiding beter voor alle partijen, want alleen in vrijheid kun je écht jezelf zijn!
Robert Swami Persaud