De filosofie van Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – De elementen – Anatomie Diagnose – De therapie
De betekenis en historie van Ayurveda
Ayurveda wordt door velen beschouwd als de oudste geneeswijze. In Sanskrit betekent Ayurveda “de wetenschap van het leven”. (Ayur betekent ‘leven’, Veda betekent ‘weten[schap]’). Ayurveda is een meer dan 5000 jaar oude holistische geneeskunst in de ware zin van het woord en werd ook wel de ‘Moeder der Geneeswijzen’ genoemd. Het stamt af van de historische Vedische cultuur en werd gedurende vele duizenden jaren onderwezen via mondelinge overdracht via gerealiseerde meesters aan hun discipelen.
Een deel van deze kennis werd duizenden jaren terug opgetekend, maar veel hiervan is verloren gegaan of ontoegankelijk.
De principes van vele natuurgeneeswijzen die heden ten dage bekend zijn in het Westen, hebben hun wortels in de Ayurveda. Daar het op wetenschappelijke gronden gebaseerd is, is het dus geenszins een alternatieve geneeswijze.
Het begrip ‘gezondheid’ wordt volgens de WHO (World Health Organization) als volgt gedefinieerd: “Gezondheid is een toestand van optimaal welzijn in geestelijke, lichamelijke en maatschappelijke zin.” De WHO accepteert Ayurveda volledig als een officiële geneeswijze.
Meer info over de geschiedenis (2:40 min; Engels gesproken, niet ondertiteld)
De filosofie van Ayurveda
De geschiedenis van de Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – De elementen – Anatomie – Diagnose De therapie
Ayurveda kent grote waarde toe aan ziektepreventie en moedigt het handhaven van de gezondheid aan middels aandacht voor balans in iemands leven, juist denken, voedingspatroon, leefstijl en het gebruik van kruiden. Kennis van Ayurveda maakt het mogelijk te begrijpen hoe de balans te creëren tussen lichaam, geest en bewustzijn, in samenhang met iemands individuele constitutie en hoe veranderingen in leefstijl deze balans kunnen herstellen.
Zoals een ieder een unieke genetische (DNA) code en vingerafdruk heeft, zo heeft men ook een eigen energiepatroon (een individuele combinatie van lichamelijke en geestelijke eigenschappen) die de eigen constitutie bepaalt. Deze wordt door enkele factoren bij de conceptie al vastgelegd en verandert gedurende het hele leven niet.
Vele interne en externe factoren zijn van invloed op het verstoren van de balans. Voorbeelden van deze emotionele en fysieke belasting omvatten iemands emotionele toestand, voedingskeuzen, seizoenen, weersinvloeden, traumata, stress, werk en familiebanden.
Balans is een natuurlijk toestand, imbalans is een kunstmatige toestand. Zo is gezondheid ‘orde’ en ziekte ‘wanorde’. In het lichaam is er een voortdurende interaktie tussen ‘orde’ en ‘wanorde’. Als men de natuur en struktuur van de imbalans begrijpt, is men in staat de balans te herstellen. Volgens de ayurvedische filosofie is de gehele kosmos een interactief spel van de energieën van de vijf macrokosmische elementen: ether, lucht, vuur, water en aarde.
Richtingen/specialisaties in Ayurveda
De geschiedenis van de Ayurveda – De filosofie van Ayurveda – De elementen – Anatomie – Diagnose De therapie
Het klassieke Ayurveda systeem was verbazingwekkend compleet. In de ayurvedische instituten in India kon de student kiezen uit de volgende specialismen, beter bekend als de ‘Ashtanga Ayurveda’ (‘ashta’ betekent 8-ledig), te weten:
1. Káyáchikitsa: Interne geneeskunde
2. Shálákya Tantra: Keel- neus- en oorheelkunde
3. Vishagara-vairodh Tantra: Toxicologie
4. Kaumára bhritya: Kindergeneeskunde
5. Shalyá Tantra: Chirurgie
6. Bhúta Vidya: Psychiatrie
7. Vájikarana: Agrodisiaca-leer
8. Rasáyana: Rejuvenatie-leer
De elementen & constitie
De geschiedenis van de Ayurveda – De filosofie van Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – Anatomie Diagnose – De therapie
Het gehele Universum zowel de macrokosmos als de microkosmos van mensen, dieren, planten en mineralen zijn opgebouwd uit vijf elementen, ook wel ‘pancha mahábhútas’ genoemd, welke zijn:
• Prithvi: Aarde
• Jal: Water
• Agni: Vuur
• Váyu: Lucht
• Akásh: Ether, Ruimte
Het gehele universum zowel de macrokosmos als de microkosmos van mensen, dieren, planten en mineralen zijn opgebouwd uit vijf elementen, ook wel ‘pancha mahábhútas’ genoemd, welke zijn:
• Vata: deze bestaat uit de elementen ether en lucht
• Pitta: deze bestaat uit de elementen vuur en water
• Kapha: deze bestaat uit de elementen water en aarde
Energie is nodig zodat in het lichaam de voedingsstoffen naar de cellen kunnen worden getransporteerd opdat het lichaam optimaal kan functioneren. Energie is evenzo nodig voor de celstofwisseling en behoud van celstructuur. Zo is Vata de energie van de beweging, Pitta de energie van de vertering/transformatie of metabolisme en Kapha de energie van structuur en smering.
Elk mens heeft alle 5 elementen in zich. Vaker komt het daarom voor dat in iemand meerdere elementen prominent aanwezig zijn, zodat diegene een Pitta-Kapha-doshatype of Vata-Pitta-doshatype is.
Vata Dosha
Vata bestaat uit de elementen Ether (ruimte) en Lucht. Vata is het stuwende dynamische principe van activiteit, beweging, transport, vermenigvuldiging en vibratie.
Vata is de ‘leider’ van de Dosha’s. Mensen van het Vata-type zijn vatbaarder voor ziekten. De fysieke eigenschappen van Vata zijn: droog, uitbreidend, licht, verkoelend, doordringend. Het heeft geen kleur, geen vorm, geen smaak. Het reguleert ademhaling, het knipperen, spier en weefselbeweging, trilling van het hart en Vata zetelt voornamelijk in de dikke darm.
In evenwicht bevordert Vata creativiteit en flexibliteit. In onevenwicht veroorzaakt Vata vrees en bezorgdheid.
Te veel Vata leidt tot magerheid, trillen, nervositeit, verlangen naar warmte, slapeloosheid, geheugenverlies, pijn in de botten, verstopping, ongevoeligheid, gassen, opgezetten buik, angst, smart, veel praten, ruwe huid, doofheid, gapen, droogheid, dorst, melancholie en allerlei pijnen. Te weinig Vata leidt tot dominantie van Kapha en Pitta.
Pitta Dosha
Pitta bestaat uit het element Vuur, dat warmte voortbrengt en in stand houdt. Het manifesteert zich in allerlei vormen en chemische activiteiten, voornamelijk: vertering, verbranding, hitte, intelligentie, gezichtsvermogen, honger, dorst, spijsverteringssappen (enzymen), moed, zachtheid en uitstraling van het lichaam & een goed humeur. Pitta is actief, verhittend, vloeibaar, bitter.
In evenwicht zijn Pitta-typen warme persoonlijkheden met vastomlijnde ideeën en een scherpe intelligentie. In onevenwicht kunnen zijn zeer geagiteerd, boos, haatdragend en jaloers zijn.
Pitta-typen hebben een sterk metabolisme, een goede spijsvertering en een sterkte eetlust. Zij houden van overvloed van voedsel en vloeistoffen en houden van hete kruiden en koude dranken. Nochtans, wordt hun constitutie in evenwicht gebracht door zoete, bittere en astringente smaken.
Te veel Pitta leidt tot zweten, dorst, rusteloosheid, verzuring, verlangen naar koude, duizeligheid, slapeloosheid, bleke of gelige huid, boosheid, irritatie, bittere smaak in de mond, enzovoorts. Pitta zetelt voornamelijk in de maag en de dunne darm. Te weinig Pitta leidt tot overheersing van Kapha en Vata.
Kapha Dosha
Kapha bestaat uit de elementen Aarde en Water. Kapha manifesteert zich middels verkoeling, instandhouding, bescherming, smering, voeding, het bijeenhouden van de gewrichten, stevigheid, seksuele en lichamelijke kracht, geduld, standvastigheid, onthouding. Kapha is bewegingsloos, kleverig, slijmerig, zwaar, koud en verkoelend, zacht, inert. Kapha-typen worden gekenmerkt door kracht, duurzaamheid en uithoudingsvermogen. Kapha zetelt voornamelijk in de longen.
In evenwicht zijn kapha-typen kalm, verdraagzaam en vergevend. In onevenwicht vertonen ze hebzucht, afgunst, gehechtheid en bezitterigheid. De types van Kapha worden aangetrokken tot zoet, zout en olieachtig voedsel, maar hun constitutie komt in evenwicht door bittere, astringente en scherpe smaken.
Te veel Kapha leidt tot: koudheid, bleekheid, traagheid, zwaarte, overmatige slijmvorming, verstopte lichaamskanalen, vermoeidheid, loomheid, diepe en zware slaap, constipatie, wazigheid, slaperigheid, jeuk, hoest, moeilijk ademen, te veel speeksel, stijve gewrichten, slechte spijsvertering enzovoort.
Anatomie
De geschiedenis van de Ayurveda – De filosofie van Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – De elementen – Diagnose – De therapie
Dhátu’s (weefsels)
Met het begrip dhátu wordt bedoeld ‘weefseltype’. De Ayurveda onderscheidt zeven weefseltypes, ook wel ‘saptadhatu’ genoemd, die we kunnen beschouwen als subtiele fysiologische verbanden.
In deze weefsels vindt de omzetting van alle substanties plaats en worden nuttige stoffen en afvalstoffen gescheiden. De dhátu’s worden vaak meer beschouwd als de energieën, de blauwdruk die achter de aanmaak van een weefseltype ligt, dan als het weefseltype zelf.
Gedurende het leven worden de dhátu’s constant gevormd, vernietigd en weer opgebouwd.
De materialen zijn afkomstig uit de voeding. Kapha zorgt voor het aanbod, Pitta voor de transformatie en Vata voor de beweging.
In de Ayurveda zijn de volgende 7 primaire dhátu-typen bekend namelijk:
1. Sukra dhatu: reproductief weefsel
2. Majja dhatu: beenmerg en zenuwweefsel
3. Asthi dhatu: botweefsel
4. Meda dhatu: vetweefsel
5. Mamsa dhatu: spierweefsel
6. Rakta dhatu: bloed
7. Rasa: plasma
Elke dhatu heeft 2 unieke functies, namelijk de voeding voor zijn eigen weefsellaag en het ontwikkelen en onderhouden van de volgende weefsellaag, dus Shukra ontstaat uit Majja (vet), Majja uit Ashti (bot) etc.
Marma’s
Ayurveda heeft het lichaam gedetailleerd beschreven. De vader van de ayurveda chirurgie Acharya Sushruta heeft de marma’s als volgt beschreven en gedefinieerd in zijn boek, genaamd Sushruta Samhita: ‘Márayathite marma’ hetgeen betekent, dat degene die een trauma krijgt op zo’n marmapunt zal sterven.
Marmapunten zijn van groot belang voor iemand’s lichaam, geest en ziel. Het woord marma werd voor het eerest gebruikt in de Atharva Veda. Marmapunten zijn plaatsen in het lichaam waar spieren, venen, arteriën, zenuwen, pezen, botten en gewrichten samenkomen. Ze worden ook wel beschreven als plaatsen waar Váta, Pitta en Kapha samenkomen, en Satva, Rajas en Tamas. Het zijn de punten van waaruit genezing of schade kan geschieden.
Er zijn 107 marma’s beschreven in de Sushruta Samhita. De ayurveda beschrijft grote en kleine marma’s. De punten zijn groter dan de punten uit de acupunctuur. Marma’s worden als volgt onderverdeeld naar de plek op het lichaam:
• Armen: 22 marma’s
• Benen: 22 marma’s
• Buik: 3 marma’s
• Borst: 9 marma’s
• Rug: 14 marma’s
• Hoofd en Nek: 37 marma’s
Srota’s
Srota’s zijn systemen van lichaamskanalen die de dosha’s en weefsels (dhatus) of hun elementen naar de diverse organen dragen of circuleren. Tijdens dit proces worden de weefsels gestransformeerd van de eerste naar de laatste weefsellaag (van Rasaváha srota’s naar Shukraváha srota’s).
De Ayurveda kent de volgende 16 systemen van lichaamskanalen:
Het 1e kanaal is verbonden met de geest:
• Mentaal: Manováha srota’s: geest (gedachten, gevoelens)
De volgende 3 kanalen verbinden de mens met de externe wereld:
• Respiratoir: Pránaváha srota’s: hart, colon, neus, long, pleura
• Digestief: Annaváha srota’s: maag, dunne darm
• Metabool: Udakaváha srota’s: gehemelte, pancreas
De volgende 7 kanalen lopen van en naar de weefsels:
• Lymfatisch/plasma: Rasaváha srota’s: hart bloedvaten
• Circulator/bloed: Raktaváha srota’s: lever, milt
• Musculair: Mámsaváha srota’s: ligamenten, huid
• Vet/adipose: Medaváha srota’s: nieren, orgaankapsels
• Skelet: Asthiváha srota’s: botten, gewrichten, zenuwen
• Reproduktief ext.: Shukraváha srota’s: externe genitaliën
De volgende 3 kanalen dienen ter excretie:
• Talg, zweet: Svedaváha srota’s: vet- en haarfollikels
• Excretoir: Purishaváha srota’s: rectum, colon
• Urogenitaal: Mutraváha srota’s: nieren, blaas
De laatste 2 kanalen komen specifiek voor bij de vrouw:
• Vrl. reproduktief (sub): Artaváha srota’s: uterus (menstruatie, hormonen)
• Vrl. reproduktief (sub): Stanyaváha srota’s: borstklier
Diagnose
De geschiedenis van de Ayurveda – De filosofie van Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – De elementen – Anatomie – De therapie
Na de tienvoudige diagnose door Acharya Charaka, werd de achtvoudige diagnose doorgegeven in latere teksten door Yogaratnagara om de ziekte vast te kunnen stellen.
Deze diagnose omvat 8 typen van onderzoek, die meer praktisch en handzaam zijn, te weten:
1. Nádi Pariksha: Polsdiagnose
2. Jivha Pariksha: Tongdiagnose
3. Shabda Pariksha: Stemdiagnose
4. Sparsha Pariksha: Huiddiagnose
5. Drka Pariksha: Visusdiagnoase
6. Akruti Pariksha: Gezichtsdiagnose
7. Mutra Pariksha: Urinediagnose
8. Mala Pariksha: Faecesdiagnose
Therapie
De geschiedenis van de Ayurveda – De filosofie van Ayurveda – Richtingen in de Ayurveda – De elementen – Anatomie – Diagnose
Púrvakarma
Shiro Dhara
Dit is een behandeling waar de patiënt op een speciaal houten bed ligt waarna de met medicijnen behandelde olie/de melk of de karnemelk enz. in een voorgeschreven, ononderbroken stroom op het hoofd wordt door de therapeut die in deze behandeling door andere therapeuten wordt bijgestaan middels olieapplicatie over het lichaam van de patiënt.
Svedana
Tijdens deze therapie wordt kruidenolie aangebracht op het volledige lichaam met een bepaald type van massage dat helpt om toxinen via het maagdarmkanaal te verwijderen. De oliemassage in Ayurveda maakt zo de oppervlakkige en diepe weefsels zacht om zo te helpen om spanning te verwijderen en het zenuwstelsel te voeden.
Abhyanga
Dit is een zachte, maar vaste ayurvedische massage van het gehele lichaam van top tot teen, waarbij warme, met medicijnen behandelde oliën, worden gebruikt. De oliën worden gekozen door de deskundige volgens de constitutie van het individu. In de abhyanga massage wordt kruidenolie gebruikt. De abhyanga (massage) kenmerkt zich door het feit dat er rekening wordt gehouden met de constitutie van de persoon in de vorm van het uitoefenen van meer of minder druk en de kruidenolie die gebruikt wordt. Iemand met een overwegende Vata constitutie (lucht) zal minder stevig behandeld worden dan iemand met een Kapha constitutie (aarde). Omdat Vata gekenmerkt wordt door licht, droogte, minder materie zal de olie ook die kenmerken hebben die zorgen dat deze wat drogere huid gevoed en beschermd wordt. Tijdens de massage worden zowel de ledematen, de romp aan voor- en achterzijde en het hoofd gemasseerd
Marmatherapie
In een therapeutische massage wordt meer gewerkt met het lokaliseren en verwijderen van blokkades, de marmapunten en de meridianen. De effecten van de massage zijn het reinigen, ontspannen en balanceren van het fysieke en mentale lichaam. Het brengt lichaam en geest meer in balans en stimuleert het zelfregulerend/zelfherstellend vermogen van het lichaam.
Pizhichil
Dit is een gespecialiseerde behandeling, die ook als koninklijke behandeling bekend staat, en betekent het drukken van een doek, die in olie doorweekt, over het lichaam. Tijdens deze behandeling blijft de persoon in de zitpositie en de met medicijnen behandelde oliën worden dan toegepast over het hoofd en lichaam.
Shiro Basti
Een bepaald mengsel van lauwwarme kruidenoliën wordt gegoten in een muts die op het hoofd wordt gezet voor 15 tot 60 minuten per dag op advies volgens de ayurveda arts. De behandeling van Shiro Vashti is hoogst effciënt voor gezichtsverlamming, droogte van neusgaten, mond en keel & zware hoofdpijnen.
Netra Tarpana
Netra Tarpana is een speciale ayurvedische behandeling voor de aogen om hen van vermoeidheid te verlichten en het zicht te verbeteren. Het is een aanbevolen therapie voor beroepen waarin men regelmatig met computers enz. werkt en waar de intensieve werking van het oog noodzakelijk is.
Khizi
De behandeling van Khizi is een volledige verjongingstherapie bestaande uit gesynchroniseerde speciale massage, kruidenstoombad enz. Dit zorgvuldig geplande gezondheidsprogramma is gericht op het verbeteren van kracht en vitaliteit.
Pinda Sveda
Hierbij worden kleine linnenzakken, die met een speciaal voorbereid mengsel worden gevuld, plaatselijk aangebracht om pijn te verlichten. Het effect van de kruidenaftreksels is pijnverlichting, ontspanning en opbouw van het aangedane gebied.
Udvarthanam
Een stimulerende massage met een speciaal kruidenpoedermengsel die gebruikt wordt om cellulitis ophoping in het lichaam te verminderen. Door deze behandeling wordt het gehele lichaam verjongd door het gebruiken van een intensief mengsel van ayurvedische poederes die vetophopingen afbreekt en de bloedcirculatie in het lichaam verbetert.
Vashpa Svedanam
Dit is een uitstekende behandeling waarin de bladeren van geneeskrachtige planten worden gekookt en de resulterende stoom aan het lichaam wordt gegeven. Deze behandeling is erg nuttig voor het verwijderen van onzuiverheden uit het lichaam, voor vetvermindering en ook nuttig om van sommige huidziekten te genezen. Deze Ayurvedische therapie is een onderdeel van de Panchakarma.
Shodhan Chikitsa
Deze Ayurvedische lichaamsreiniging is een proces om het gehele lichaam te zuiveren om de jusite balans te krijgen volgens de Ayurvedaleer. Het gezichtsmasker, de kruidencrèmemassage, de kruidenoliemassage, de inname van kruidenthee en het stoombad worden geadviseerd. Deze behandeling verhoogt de huidteint, huidtonus voor de lange duur.
Urobasti
Een mengsel van speciaal bereide warme kruidenolie wordt over de borst gegoten en wordt gedurende 45 minuten binnen een kruidendeeggrens gehouden. De helende eigenschappen van kruidenoliën die voor deze massage worden gebruikt verrijken het bloed en handhaven sterkte spier- en verbindingsweefsels. Een bevorderende en therapeutische behandeling voor borstspierpijn.
Panchakarma
Panchakarma is een Sanskrietwoord dat ‘vijf handelingen’ betekent. Dit is een proces dat wordt gebruikt om het lichaam van ‘ama’ of giftige stoffen (zgn. slakken) te ontdoen, die zijn ontstaan door ziekte en slechte voeding. Panchakarma zal overmatige dosha’s en de onevenwichtigheid daarin verwijderen evenzo schadelijke ama uit het systeem door de eigen organen en de verwijderingskanalen laten elimineren.
Ze bestaat uit de volgende 5 therapieën:
1. Vamana – Braaktherapie
Deze behandeling wordt gebruikt wanneer er sprake is van congestie in de longen die herhaalde aanvallen van bronchitis, hoest, koude of astma veroorzaken. De doelstelling van de therapie is het braken op te wekken om het slijm te verwijderen dat bovenmatige kapha veroorzaakt.
2. Virechana – Purgeren, Laxatietherapie
Virechana is het reinigen van pitta en de reiniging van de bloedtoxine. Virechan reinigt de zweetklieren, de kleine darm, de dubbelpunt, de nieren, de maag, de lever en de milt. Een aantal efficiënte en veilige kruiden kunnen als laxeermiddel worden gebruikt. Dit omvat seneplant, gedroogde pruim, zemelen, lijnzaadschil, paardebloemwortel, psylliumzaad, koeienmelk, zout, wonderolie, rozijnen en mangosap. Wanneer men deze laxeermiddelen neemt, is het belangrijk om een beperkt dieet aan te hangen. Virechana wordt gebruikt door behandeling van huidziekten, chronische koorts, aambeien, buiktumors, wormen, jicht, geelzucht, gastro-intestinale problemen, constipatie en het prikkelbare dikke darm syndroom.
3. Basti – Enematherapie
Basti is een medicinaal klysma (enema therapie) dat als doel heeft de dikke darm schoon te maken, te ontgiften en de overtollige vata uit te drijven. Er zijn vele specifieke enema’s die in de Ayurveda worden vermeld. Basti maakt gebruik van geneeskrachtige substanties zoals kruidenoliën en andere kruidenaftreksels die in een vloeibaar middel in het rectum (endeldarm) worden ingebracht. Basti is vooral goed bij een Vata verstoring.
Het vermindert constipatie, zwellingen, chronische koorts, verkoudheid, seksuele stoornissen, nierstenen, hartpijn, braken, rugpijn, halspijn en zuurbranden. Vatawanorde zoals heupjicht, artritis, reumatiek en neurodegeneratieve aandoeningen kunnen ook worden behandeld.
4. Nasya – Neustherapie
Kruidenaftreksels en met medicijnen behandelde oliën enz. worden toegepast door de neus. De voordelen Nasya zijn immens en de behandeling is hoogst efficiënt voro bepaalde typen van hoofdpijnen, voortijdige vergrijzing van het haar, helderheid aan stem, hoofdpijnen van diverse oorsprong. Deze behandeling impliceert inbreng van kruidenoliën en vloeistoffen in de neusgaten. Het is nuttig voor behandeling van kapha -georiënteerde problemen van oor-, ogen-, neus- en keelziekten zoals migraine, sinusitis, catarrhus en bronchitis. De neus is de toegang tot de hersenen en het bewustzijn. Prana of de essentiële energie gaat het lichaam in door de adem die door de neus naar binnenkomt.
5. Rakta maksha – Aderlaten
Het aftappen van bloed wordt gebruikt om toxinen te elimineren die in de bloedsomloo0p door het maagdarmkanaal worden geabsorbeerd. Dit proces zuivert het bloed. Het wordt gebruikt voor huidaandoeningen als urticaria, uitbarstingen van sczeem, acne, schurft, leucodermie en chronische jeuk. Het is ook vaak efficiënt voor een vergrote lever en milt, hemochromatose en jicht. Het bloed dat wegvloeit is nuttig om verscheidene pittaverstoringen zoals acne te verlichten. Indien goed uitgevoerd (door een gekwalificeerde arts) bevordert het de antitoxische stoffen in de bloedstroom, waarbij het immuunsysteem van het bloed wordt ontwikkeld.
Dosha behandeling
Vata
Vata verergert door alles wat te veel is van het goede: te veel beweging, te veel eten, te veel seks, praten, studeren, angst, wandelen, hardlopen, stress, zwemmen laat opblijven, enzovoorts. Verder door onregelmatig eten, onderdrukken van natuurlijke behoeften (niezen, boeren, ontlasting, urine, gapen, enz.), het koude en regenachtige seizoen, bewolkt en stormachtig weer, de avond, hoge leeftijd en geblokkeerde lichaamskanalen.
Een verergerde Vata kan men behandelen met: uitwendige massage en baden met warme sesamolie (eventueel met zout); zweetopwekkende baden en douches/sauna; medicijnen; voedings- en geneesmiddelen met voedzame spijsverteringsgbevorderende, zoete, vettige, zure, zoute eigenschappen; seksuele onthouding; darmspoelingen met warme oliekklysma’s, gemak, comfort, ontspanning en soberheid in alles.
Pitta
Pitta verergert door: inname van teveel zure, bittere, zoute en droge dingen; kwaadheid; slechte vertering; onnatuurlijke geslachtsgemeenschap; te veel gegeten sesam- en lijnzaadolie, vis, stengels van groene groenten, wei, wijn, wrongel (panir). Verder door lichamelijke uitputting, angst, smart, te veel zon en hitte, de zomer, de nazomer, om twaalf uur ’s middags en ’s nachts, tijdens de spijnsvertering en tijdens de middelbare leeftijd.
Een verergerde Pitta kan men behandelen met: in- en uitwendig gebruik van ghi; melk; zoete, milde en verkoelende laxeermiddelen; zoete, samentrekkende en bittere smaken; geuren van aromatische olie, bloemen, parfums; parels; koude douches en koude, geurende baden; prettige gesprekken in plezierig gezelschap; poeder of pasta van sandelhout en/of kamfer op het lichaam; prettige, koele omgeving; maanlicht; koelte van de wind, het gras; niet overdag slapen.
Kapha
Kapha verergert door gebrek aan lichaamsbeweging, te veel zitten, te veel slapen, overdag slapen; inname van te veel zoete, zure, zoute, olie-achtige en zware dingen. Verder door te veel wrongel (panir), vet, melk, suiker, wei, zoet fruit; door de winter en de lente, in de voormiddag, in de jeugd en vlak na de maaltijd.
Verergerde Kapha kan men behandelen met: sterke braakmiddelen (omdat Kapha vooral in de borst- en maagstreek huist), inname van honing, dorge, niet-vette, scherpe, hete samentrekkende en bittere dingen; lang opblijven, vreog opstaan, overdag niet slapen; sober eten; vasten; flinke lichaamsbeweging; droge lichaamsmassages of massages met sesamolie waarin gember-, peper- en peperpoeder is verwerkt.