Het moge duidelijk zijn: er zijn grote verschillen tussen het westerse rationalisme, de westerse cultuur enerzijds en het oosters georiënteerde wereldbeeld en cultuur anderzijds. Het is me er niet te doen om welk wereldbeeld dan ook te kritiseren en een ander te promoten. Oost en west kunnen op een geweldig manier van elkaar leren. Ik zou het een zegen vinden als er een bevruchting zou plaatsvinden tussen de medische gezondheidsmodellen uit het Westen, uit China en zeker ook India met zijn Ayurvedische traditie.
Maar dat wil niet zeggen dat je niet eens op een speelse manier om de onvolkomenheden in die mens- en wereldbeelden mag glimlachen. Zo denk ik dat de Noord-Amerikaanse Indiaan een punt had toen hij zei dat de blanke kolonialisten vreemde mensen waren. Ze woonden niet alleen maar in vierkante woningen, ze zaten en aten ook aan vierkante tafels. Maar het allerlastigste was: ze dachten zo vierkant. Wat een scherpzinnigheid, wat een heldere analyse en sterker nog: wat waar…! Uit diezelfde scherpzinnigheid kwamen nog een paar andere analyses van het westerse denken voort. Je hoort deze grap inmiddels over de hele wereld. Zij… hebben horloges, wij… hebben de tijd. Om de cirkel maar meteen rond te maken. Ze.. hebben het geld niet, het geld heeft hen…!
Er is inderdaad een fundamenteel verschil in wereldbeelden tussen Oost en West. Dit moet ik nuanceren: tussen het westers rationalistisch georiënteerde wetenschappelijke wereldbeeld dat lineair is. “Een rechte lijn is de kortste verbinding tussen twee punten.” Zo leerde ik dat op de middelbare school. Heel handig als je een huis moet bouwen of een muur wilt metselen. Je spant een touw tussen twee punten en je kunt je prachtig oriënteren voor je metselwerk. Het wordt wat lastiger als je de geschiedenis van de mensheid gaat opvatten als een rechte lijn. De schepper heeft de aarde een kleine 5600 jaar geleden geschapen – in het begin – en zal dus aflopen en 2012. Nou is dat laatste niet gebeurd, maar ik kan u voorspellen dat er binnenkort weer een onheilsdenker zal opstaan die gaat beweren dat het in 2018 toch echt afgelopen moet zijn. Want het moet toch eens een keertje echt ophouden met die foute mensheid….
Het klassieke Indiase denken reikt ons een ander wereldbeeld aan, dat je cyclisch zou kunnen noemen. De Indiase filosofie heeft deze manier van denken het sterkts uitgewerkt. Maar je vind het cyclische denken overigens bij alle natuurgodsdiensten en zelfs in westerse mystiek. Het leven voltrekt zich in deze visie volgens cirkelvormige lijnen. Zo volgend de seizoenen elkaar op cyclische wijze op. Zo representeerde de lente niet alleen het eind van een donkere periode, maar ook van een nieuw begin.
Ook op het oosterse denken valt wel wat af te dingen. Je kunt het leven opvatten als een oneindige kringloop van cirkelbewegingen waar niet aan valt te ontsnappen. Als het zo werkt, kan het oosterse denken ons aanzetten tot moedeloosheid. Maar het hoeft niet. Dit denken kan ons er ook toe verleiden om elk eind in het leven op te vatten als een nieuw begin. Dan is een levensfase geen eind van het oude, maar het begin van het nieuwe. En dat schrijf ik op het moment dat na deze lange winter de zon door begint te komen…. veelbelovend. Toch?