Een paar keer per week krijg ik een spiritueel inzicht toegemaild. Op maandag van een Advaita-leraar die vertelt hoe bijzonder de wereld van de non-dualiteit is. Op dinsdag een van de levenslessen van Osho. Op woensdag hoor ik wat yoga en meditatie kunnen betekenen voor je persoonlijke leven. Op donderdag lees ik wat de nieuwste inzichten zijn van Deepak Chopra. Op vrijdag…. ach, ik hoef de lijst niet eens te vervolgen. Er gaat geen dag voorbij dat het niet gebeurt.
Het merkwaardige is dat al die inzichten en al die spirituele tradities een paar dingen gemeen hebben. De moderne spiritualiteit put kennelijk uit de oude bronnen van het oude India. Niet om India te idealiseren; met idealiseren is nog nooit een mens verder gekomen. Maar waarom dan toch die constatering?
Ik denk dat we in de moderne tijd allereerst behoefte hebben aan herbronning. We zijn onze culturele wortels aan het herontdekken. Aan het begin van de vorige eeuw was het de briljante filosoof dr. Albert Schweitzer die er voor pleitte om eens goed te gaan luisteren naar de kernvisies van wat je de Indiase filosofie zou kunnen noemen. Voor wat het westen betreft was hij een van de eersten die de filosofie van India op de agenda gezet heeft.
De radicale vredesspiritualiteit van Mahatma Gandhi werd ontdekt. Dankzij zijn Ahimsa, geweldloosheid als antwoord op het westerse kolonialisme. Schweitzer beweerde ooit eens dat het westerse denken failliet was omdat het geen antwoord gaf op de fundamentele vragen over het leven van mens, plant, dier en wereld. Gandhi deed dat wel. Ik kan me nog herinneren hoe er in het westen gereageerd werd toen we voor het eerst van yoga en meditatie hoorden. Alsof spiritueel gymnastieken dan wel een antwoord zou zijn op de diepste levensvragen… Het gegniffel was in brede kring luid hoorbaar.
Zonder op de details in te gaan mag je wel stellen dat de moderne quantumfysica heel goed aansluit op de inzichten uit de veda’s. Moderne gnostici en mystici putten net zo makkelijk uit de veda’s als uit de inmiddels beroemd geworden Nag Hammadi-geschriften. Het zal ook wel niet voor niets zijn dat zowel het uit India stammende woord Veda naar het zelfde verwijst als het westers gekleurde woord gnosis. Beide woorden staan voor de kennis van het hart.
Het is inmiddels genoegzaam bekend dat het nieuwe niet altijd nieuw is en dat het oude niet altijd heeft afgedaan. Maar er lijkt sprake van een heropleving van de oudste geschreven spiritualiteit op aarde, want daar mag je de Indiase traditie toch wel toe rekenen en dat juist bij de modernste denkers. Toen de Beatles het Hare Krishna zongen… zouden ze hebben geweten dat ze aan het begin hebben gestaan van een spirituele omwenteling die z’n weerga niet kent. En wat te denken van de herontdekking van de Avadhuta Gita door Alfred Schmits? De spraakmakende filosoof Jan Bor, die India een van de pijlers noemt van zinvolle filosofie, is van mening dat geen moderne filosoof om India heen kan. Dat geeft toch te denken.