December wordt in het volksgebruik op tal van manieren aangeduid. December wordt ook wel wintermaand, kerstmaand of lichtmaand genoemd. Het is de twaalfde en laatste maand van het jaar op de gregoriaanse kalender. De naam komt van het Latijnse woord voor ‘tien’, decem; December was oorspronkelijk de tiende maand van het jaar, omdat tot de 2e eeuw voor aanvang van de huidige jaartelling het Romeinse kalenderjaar in maart begon. Maar hoe zit het eigenlijk met de oorsprong van die decemberfeesten?
Veel van de decemberfeesten in het westen vinden hun oorsprong bij de Kelten en Germanen. Maar het zou me niet verbazen dat de feesten ook Indiase wortels hebben van wege het Indo-Germaanse taalveld. De Germanen vierden rond Midwinter (21 december) reeds midwinter- of joelfeesten waarbij het boze werd verjaagd en het licht werd begroet. In de Scandinavische talen heet Kerstmis tot op vandaag Jul. Het Joelfeest is het Germaanse zonnewendefeest. Een feest ter ere van de zonnegod Freyr. Het Duitse woorsd “gelb” maar ook het Engelse “yellow’ zouden dan van de Indo-Europese wortel “ghel-” komen, wat “schijnen” betekent. Het weer langer gaan schijnen van de zon, het geel opglinsteren van de zon in de sneeuw zouden aan de basis liggen van de uitdrukking.
De kerstboom zoals wij die tegenwoordig kennen, met lichtjes en ballen, stamt uit de vorige eeuw, maar het gebruiken van bomen en groene takken rond Midwinter dateert al minstens uit de tijd dat Romeinen elkaar met vruchten versierde takjes schonken. Van het gebruik van dennenbomen is voor het eerst geschreven bewijs rond 1600 in de Elzas. Kaarsen werden al gebruikt bij het oude winterfeest in Scandinavië. De lichtjes moesten de overleden familieleden de weg wijzen naar huis, waar zij een feestmaal kregen aangeboden.
Het zou me niet verbazen als ook de oorsprong van dit lichtjesfeest in India ligt. Divali is afgeleid van het Sanskriet woord Dipavali en betekent ‘een rij van lampjes’. Kenmerkend voor dit feest is dat een ieder na zonsondergang in en rondom zijn huis kleine olielampjes (diya’s) plaatst. Met divali maakt de hindoe huis en hart klaar om Lakshmi te ontvangen. Lakshmi is de godin van welvaart en geluk. Zij belichaamt schoonheid, puurheid en vruchtbaarheid. Het hindoe Divali-feest staat qua betekenis heel dicht bij het westerse Kerstfeest. Het is het feest van het Licht, van de overwinning van het Goede op het Kwade, van het Licht op de Duisternis.
Het Holifeest, Holi-Phagwa is een Hindoe-feest dat jaarlijks rond de maand maart gevierd wordt en in feite een combinatie is van een lentefeest, een feest van de overwinning van het goede op het kwade en een Nieuwjaarsfeest. De westerse oudejaarsavond heeft heel veel weg van het Holika Dahan-feest. Holika Dahan is de vooravond van het Holifeest, De Holika is een brandstapel die het kwaad symboliseert. Je zou ook kunnen zeggen dat Holika Dahan meer weg heeft van de westerse traditie om vuren aan te steken met Pasen. Er zijn veel overeenkomsten tussen de feesten van west en oost. De verschillen laten zich met name zien aan de kalender, aan de perioden van het jaar waarin de overwinning van het licht op het donker wordt gevierd.
Hoe dan ook: de Holika wordt onder veel belangstelling aangestoken. Dit vindt altijd plaats op de laatste dag van de maand Phagun. Het is dan volle maan. Na deze plechtigheid, die gehouden wordt onder leiding van een pandit zingen de aanwezigen Chautaals, liefdesliederen ter ere van Ram en Krishna. Daar is ook weer een boeiende parallel te zien. De maretakwas voor de Kelten een symbool voor de wedergeboorte van de natuur, en zo was de maretak een zegen voor alles wat begint, zoals bijvoorbeeld een beginnende liefdesrelatie tussen twee mensen.
De symbo¬lische boodschap van de winterfeesten is steeds dezelfde: in de diepe, intense duisternis van de langste nacht bij de winterzon¬ne¬wende wordt het Licht voor de mensheid, geboren. Vrolijk¬heid en feesten moeten de angst voor de toekomst, de duisternis en de een¬zaamheid overstemmen. Het gebruik elkaar gelukkig Nieuwjaar te wensen berust op het volksgeloof dat een begin bepalend is voor het verdere verloop. In Groot-Brittannië bestond het gebruik van First Foot, wat inhield dat de eerste die het huis betrad in het nieuwe jaar het wel en wee van het hele jaar beïnvloedde. Als deze persoon een geschenk meebracht zou dat een goed jaar beloven.