Als we ouder worden, gaan we vaak ook meer reflecteren, ons bezinnen op het leven zoals dat tot nu toe verlopen is en zien hoe de tijd in ons leven als zand tussen onze vingers is gegaan. Ik kan dit gevoel niet beter verwoorden dan Marcel Messing in zijn prachtige in de stijl van Kahlil Gibran geschreven boek De Meester van de Eindtijd: ‘De tijd is als een natte slang die wegglipt tussen de vingers zodra je hem vast wilt houden. Tijd is als het zand in de zandloper, dat steeds weer in beweging wordt gebracht door de eigen geest. Ook al verdeel je de tijd in eeuwen, jaren, maanden, weken, uren, minuten en seconden, de tijd volgt zijn weg, zoals het water de loop van een rivier. Tussen zonsopkomst en zonsondergang voltrekt zich het wonder van het leven als een tijdloze dag. Maar de mensen zien het niet. Gevangen in het net van de tijd ontglipt hun het leven.’ (1)
Gevangen in het net van de tijd ontglipt ons het leven. En als het leven ons ontglipt, verkeren we in de illusie dat we leven. Je denkt dat het leven ons enkel bij het sterven gaat ontglippen, maar bij reflectie op je leven, besef je dat we het leven al veel vaker lieten ontglippen en dat je niet altijd handelde vanuit je bewust zijn. Wie kent het niet, de schaamte en spijt bij het herinneren van gebeurtenissen waarbij we anderen pijn en verdriet deden. Gevangen in tal van illusies heb ik tal van momenten als zand tussen mijn vingers doen glijden. En je kunt wel proberen dat zand weer op te pakken, het zijn nooit meer dezelfde zandkorrels. Gevangen in een illusoir zelfbeeld passeerde ik de ander nogal eens achteloos, zonder me bewust te zijn van diens pijn en verdriet die ik teweeg bracht.
Sinds ik in 1997 ook redacteur werd van het blad Terugkeer, tijdschrift rond bijna-doodervaringen en aanverwante bewustzijnsverschijnselen (2), heb ik veel gelezen over het levensoverzicht dat nogal eens (niet in alle gevallen) met de bijna-doodervaring (BDE) gepaard gaat. En of het nu te maken heeft met het ouder worden an sich of door het kennisnemen van die levensfilm, ik reflecteer meer dan ooit op mijn leven. Regelmatig schieten mij voorvallen te binnen waarbij ik anderen mogelijk pijn gedaan heb en voel die pijn en het verdriet ook. Met het voortschrijdend inzicht en met de “wijsheid” van nu kijk ik met verbazing naar mijn handelen van toen. In ieder geval leef ik nu bewuster dan in die tijd, wat de vraag oproept of bewustzijn met de jaren toe gaat nemen. Leef je als jongere minder bewust dan als oudere? Als ik naar mijn eigen leven kijk, zou ik die vraag bevestigend moeten beantwoorden.
Leermomenten
De pijnlijke herinneringen zijn vaak een opmaat tot verdere bewustwording. Zoals iemand met een bijna-doodervaring en het zien van het levensoverzicht, bewuster gaat leven, meer oog krijgt voor de kwaliteit van het leven en ook anders met zijn medemens omgaat, kan ook het reflecteren op die herinnering tot een andere en meer bewuste wijze van leven kunnen leiden. Zo vergaat het mij althans. Gevangen in het net van de tijd is het leven ook mij menigmaal ontglipt. Ik liet bepaalde gebeurtenissen de revue passeren en keek met verbazing naar die momenten uit het verleden. Alsof ik naar een film keek waarin mijn ik de hoofdrol speelt. De waarnemer waarschuwt het ik al vaak vòòr het handelen, maar die stem negeren we doorgaans. Net zoiets als Japie Krekel in het heel leerzame sprookje van Pinoccio, die maar niet wil luisteren. Japie Krekel is in dit sprookje een metafoor voor onze innerlijke stem, onze gids.
Het zien van een levensfilm duurt bij een BDE, waarin die confrontatie plaatsvindt, slechts enkele seconden, maar het verandert levens ingrijpend! Nee, er is geen oordeel, geen straf, alleen maar een liefdevol begrip. Overigens, je ziet ook beelden waarop je liefdevol bezig was. Ik ga dus regelmatig naar de film, mijn levensfilm. Zonder mijzelf te veroordelen. En ik hoef er niet voor naar youtube of naar uitzendinggemist. Nee, gewoon wandelend langs het strand, in de stilte van de duinen of gewoon thuis. Kijken dus naar die levensfilm op stille momenten. En de stilte gaat tot je spreken.
Aat-Lambèrt de Kwant
(1) Altamira 2011
(2) www.merkawah.nl