Van hoofd naar ervaringsmensen
Nog niet zo lang geleden was er wat ophef over meditatieruimtes bij ministeries. De overheid is neutraal en dient daaraan niet mee te werken, vonden politici. Ook dat stormpje waaide zoals gewoonlijk weer over. Nu, enkele jaren later, lijkt meditatie steeds meer geaccepteerd te worden. Steeds meer bedrijven onderkennen het belang van meditatie. Ze geven hun medewerkers de gelegenheid om in werktijd te mediteren. Ook wetenschappers ontdekken het heilzame effect van meditatie. Kortom, meditatie lijkt ‘hot’ te worden.
Er is niets nieuws onder de zon: de oude Veda’s wisten het al: meditatie brengt ons bij onze bron, ons hart. Mediteren geeft ontspanning en verbetert de mentale prestaties. Je zou er een prettiger mens van worden en je zou ook beter gaan samenwerken. Mensen die regelmatig mediteren zouden gezonder en gelukkiger zijn. Stilte meditaties (stil zitten) zijn overigens niet voor iedereen in het Westen zo gemakkelijk te doen. Sommigen zijn zo gewend om maar te rennen en er komen zoveel indrukken uit de buitenwereld op hen af dat er een voortdurende onrust in hun denken is. De stress heeft zich in hun lichaam als het ware vastgezet, wat zich ook uit in de lichaamstaal. Daarom heeft bijvoorbeeld Osho een aantal (actieve) meditatievormen ontwikkeld waarbij er eerst een actieve fase is die het ons gemakkelijk maakt om al die onrust, spanning en stress af te voeren. De een zal al meteen baat hebben bij bijvoorbeeld een stilte meditatie, een ander bij zo’n actieve meditatie.
“Het lukt niet iedereen,” zegt ook de predikant Kick Bras die lezingen en workshops geeft over meditatie “Voor zeer onrustige en extraverte mensen is het vaak moeilijk stil te zitten en het hoofd een beetje tot rust te laten komen, om zich leeg te maken en te gaan mediteren. Als je alleen dat aspect als meditatie ziet, zullen ze moeilijker kunnen leren mediteren. Maar ook voor deze mensen zijn meditatievormen ontwikkeld die wij binnen Vacare (1) ook beoefenen. Ik wijs bijvoorbeeld op meditatief wandelen of meditatief schilderen of dansen. (3) Daarbij gaat het om de fysieke beweging en creatieve vormen met een meditatieve inslag die veel voor deze mensen kunnen betekenen. Meditatie in de zin van zitmeditatie, vergt nu eenmaal een grote mate van discipline.”
Mensen die moeite hebben geconfronteerd te worden met factoren en diepe lagen in zichzelf, waar ze bang voor zijn, hebben volgens Bras geestelijke begeleiding nodig. Hij raadt ze dan ook aan iemand te zoeken die hen een stukje persoonlijke begeleiding kan bieden. Meditatie wordt ook binnen de kerken steeds populairder, waar daar nog niet zo lang geleden weerstand tegen bestond. Maar in het brede midden van de kerk is meditatie in opmars. Kick Bras wijst in dit verband op Jeroen Witkam van het klooster in Zundert, die daar de zen-meditatie praktiseert en propageert. Ook binnen de katholieke charismatische beweging is meditatie populair. Bovendien is er binnen de kerken vooral veel belangstelling voor de eigen christelijke vormen van meditatie, zoals de oude monastieke vormen van meditatie en de Ignatiaanse meditatie. De laatste jaren is er ook veel belangstelling voor contemplatief gebed en mantra-gebed, van John Maine waarin voortdurend het woord maranatha wordt herhaald.
Naast de katholieke charismatische beweging is er ook de charismatische werkgemeenschap Nederland, de oecumenische charismatische beweging die grote conventies organiseren en ook workshops meditatie geven.
Krachtige mentale oefening
Regelmatig mediteren zou hersenen doen groeien. Daarom beweren wetenschappers dat deze ‘gewoonte’ zoals zij dit noemen, mensen slimmer maakt. “Onze onderzoeksresultaten laten zien dat in het brein van meditatiebeoefenaars meer witte stof aanwezig is,” zegt onderzoekster dr. Eileen Luders. “We ontdekten daarnaast dat de normale aan ouderdom gerelateerde afname van witte stof aanzienlijk wordt teruggedrongen bij mensen die aan meditatie doen.” Het is volgens haar mogelijk dat actieve meditatie op de lange termijn veranderingen op een microanatomisch niveau kan veroorzaken.
Meditatie blijkt een krachtige mentale oefening met de potentie om de fysieke structuur van het brein in zijn geheel te veranderen. Meditatie houdt het brein jong, fit en maakt het groter en sneller, zelfs wanneer we ouder worden. (2) De moderne wetenschap bevestigt hiermee wat in de oude Vedische wijsheid al duizenden jaren geleden werd opgetekend.
De oude spirituele tradities bevatten een schat aan ervaring rondom bewustzijnsontwikkeling en zijn voor iedereen beschikbaar. Het is niet voor niets dat de echte aantoonbare meditatie-geschiedenis in India begint. Door geloofsrituelen waarbij een hoge concentratie vereist was, kwamen Vedische priesters steeds meer tot het inzicht dat wijzelf en het Goddelijke één zijn. Dit inzicht heeft tot op vandaag vele spirituele zoekers geïnspireerd. Transcendentale Meditatie is slechts één voorbeeld van de grote verscheidenheid aan Hindoeïstische verering, waarin diverse symbolen, offergaven, vasten en dansen worden geïntegreerd. Veel hindoes aanbidden dagelijks een beeld van een god van hun keuze aangevuld met gezang (mantra’s), bloemen en wierook. Volgens Hindoestanen is AUM/OHM de klank waarmee/waaruit het universum begon. Door het samen te zingen van zo’n klank, zoals ik dit zelf beoefen, ontstaat er een veilige en heilzame ruimte waarin je je hart kunt openen en je in verbinding komt met jezelf en Al Dat Is. Ook de mantra’s kennen een bijzondere diepgang in o.a. het Hindoestaanse geloof.
Meditatie een medicijn?
Meditatie is een woord dat dezelfde herkomst heeft als de woorden medicijn en remediëren. Meditatie kan een medicijn voor lichaam, emoties en geest zijn. Volgens leraren zoals Gurdjieff en Li Hongzhi is meditatie een methode voor het remediëren van de oriëntatie van de geest. Dat meditatie een helende werking kan hebben, blijkt ook uit het boek van Tim Parks “Leer ons stil te zitten. Een scepticus zoekt zin en gezondheid” (Arbeiderspers 2011). Het is het bijzonder onderhoudende verhaal van Tim Parks’ zoektocht naar genezing. Wanneer hij wordt gekweld door pijn die niemand lijkt te kunnen verklaren of verhelpen, wordt hij gedwongen een paar harde waarheden over de relatie tussen lichaam en geest, over onze hectische samenleving en over zijn schrijverschap onder ogen te zien. Na een vruchteloze gang langs de loketten van de traditionele geneeskunde vindt hij tot zijn eigen verbazing verlichting in het doen van ademhalings- en ontspanningsoefeningen.
Mede uit zijn boek maar ook door de ervaringen van mensen die mediteren, blijkt dat hoofdmensen meer ervarings- en hartmensen worden. Ze worden, als het goed is, ook zachter, milder en liefdevoller. Ook bij gevangenen zijn aantoonbare resultaten geboekt toen zij leerden mediteren. Meditatie is zo bezien hét medicijn voor een wereld in crisis.
Aat-Lambèrt de Kwant
Uit: OHM Vani 2011 nr.4
(1) Vacare (betekent ‘vrij zijn’) is een platform voor iedereen die zich wil verdiepen in christelijke vormen van meditatie en meditatief leven. Zij is een initiatief van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).
(2) ://www.meditation-live.com/content/9-achtergrondinformatie Bron http://www.nu.nl, 14 mei 2009
(3) Zie ook: Thich Nhat Hanh. Wandelen in vreugde. Een gids voor loopmeditatie. Ankh-Hermes 1998. Meditatief wandelen + cd met 5 geleide meditaties op CD. Pantra Rei 2008